ضرورت تشکیل
جمعیت جهان با سرعت زیاد در حال افزایش است و بخش عمده ای از این افزایش جمعیت در کشورهای در حال توسعه مانند ایران رخ می دهد. این موضوع موجب افزایش روزافزونِ نیاز به تولید غذا در سطح جهان شده است. با این وجود، افزایش شدت تنش های محیطی خصوصاً در شرایط تغییر اقلیم باعث شده است تا موضوع امنیت غذایی به یکی از نگرانی های مهم تصمیم گیران عرصة تولید غذا تبدیل شود. تنش های محیطی از عوامل اصلی کاهش دهندة رشد و نمو و در نهایت عملکرد گیاهان زراعی و باغی هستند که با توجه به افزایش تقاضا برای تولید غذا، از مهمترین تهدیدهای جامعه بشری در موضوع امنیت غذایی به شمار می آیند. در شرایط عدم وجود تنش های محیطی، خلاء عملکرد گیاهان یعنی فاصلة بین عملکرد پتانسیل با عملکرد واقعی به حداقل می رسد و این موضوع سبب افزایش تولید غذا می گردد. در شرایط طبیعی حذف کامل تنش های محیطی تقریباً غیرممکن است، ولی با بکارگیری برخی روش های علمی می توان اثر کاهندة این عوامل بر تولید گیاهان زراعی و باغی را به حداقل رساند.
در برخی از نواحی کرة زمین به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی نقش عوامل تنش زا در کاهش عملکرد محصولات کشاورزی بیشتر است و کشاورزی در این نواحی با هزینة بیشتر و بازده کمتری صورت می گیرد. ایران یکی از این مناطق است که در اکثر نقاط آن تنش های مهم غیرزنده مانند شوری، خشکی، گرما، سرما و ... موجب کاهش رشد و عملکرد گیاهان می شوند. این موضوع باعث شده تا بخش زیادی از توان ژنتیکی گیاهان در مناطق مختلف ایران بروز نیافته و متوسط عملکرد گیاهان در مقایسه با بسیاری از نواحی دنیا کمتر باشد. امروزه با توجه به ابداع روش های جدید در ژنتیک و اصلاح نباتات و پشیرفت علومی مانند فیزیولوژی، بیوشیمی، زیست فناوری و نیز ساخت ادوات و وسایل مدرن در خصوص زهکشی و اصلاح خاک، آبشویی، آبیاری و .. می توان اثر کاهندة تنش های غیرزیستی بر تولیدات کشاورزی را کاهش داد. رسیدن به این هدف نیازمند انجام پژوهش های کاربردی است تا بر اساس شرایط، مشکلات، نواقص و نیازمندی های درونیِ کشور، اقدام به اجرای تحقیقاتی جامع در خصوص تولید گیاهان در شرایط تنش زای محیطی گردد. برای رسیدن به این هدف لازم است تا پژوهش های مربوط به اثر تنش های غیرزیستی بر رشد و عملکرد گیاهان هدفمند گردد و بر همین اساس گروه پژوهشی "گیاه و تنشهای محیطی" تشکیل گردیده است.
راه اندازی گروه پژوهشی "گیاه و تنشهای محیطی" توسط گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند صورت گرفته است که سابقة درخشانی در زمینة پژوهشهای مرتبط با اثر تنشهای غیرزیستی بر گیاهان را دارد. در این خصوص فعالیت های مختلفی مانند انجام طرح های پژوهشی، پایان نامه ها و رساله های مختلف مرتبط با تنش، انتشار مقالات متعدد، برگزاری همایشها و کارگاه های مرتبط با تنش و نیز انشتار مجلات علمی (تنش های محیطی در علوم زراعی و CPHE) توسط گروه زراعت و اصلاح نباتات صورت گرفته است.
اهداف
- پژوهش در خصوص سازوکارهای سازگاری گیاهان به تنش خشکی، معرفی گیاهان جدید و فراموش شدة سازگار با محیط های کم آب، بهبود روش های آبیاری در شرایط تنش خشکی و ...
- پژوهش در خصوص اثر تنش شوری بر گیاهان، راه کارهای تحمل به شوری، اصلاح و اهلی سازی گیاهان شورزیست، راهکارهای موثر بر بهبود مقاومت به شوری در گیاهان و نیز مدیریت زراعی از جمله آبیاری و کوددهی در شرایط تنش شوری
- بهبود روشهای مدیریتی جهت کاهش خسارت تنش سرما و نیز تولید گیاهان و ارقام مقاوم به سرما و یخ زدگی
- اصلاح ژنتیکی گیاهان، بکارگیری روشهای به زراعی و نیز اعمال تیمارهای القای تحمل به گرما در گیاهان
- سازوکارهای سمیت زدایی و بهبود مقاومت به تنش فلزات سنگین در گیاهان و بکارگیری روش هایی جهت پالایش فلزات سنگین
- ارایه راهکارهایی جهت پیشگیری و مقابله با تنش کمبود عناصر غذایی در گیاهان
- ترویج و آموزش یافته های پژوهش های علمیِ مرتبط با تولید گیاهان در شرایط تنش به کشاورزان
- همکاری با مراکز آموزش عالی، موسسات پژوهشی داخل و خارج از کشور و نیز سازمان های اجرایی در خصوص مسایل مرتبط به گیاه و تنش های غیرزیستی
- ارایه خدمات آموزشی و مشاوره ای به دانشجویان دوره های تحصیلات تکمیلی جهت انجام تحقیق بر روی مباحث مربوط به اثر تنش های غیرزیستی بر تولیدات گیاهی
- ارایه پیشنهاداتی در جهت اصلاح سیاست‌های بخش‌های اجرایی و کشاورزی بر اساس یافته‌های تحقیقاتی
- ارائه راهکارهای مناسب در زمینه کاهش اثر تنش های غیرزیستی در جهت تولید پایدار محصولات کشاورزی و کمک به بهیود شرایط زیستِ جوامع محلی
- ایجاد بانک ژن در خصوص گیاهان جدید و فراموش شدة مقاوم به تنش های غیرزیستی
- تهیه طرح های جامع الگوی کاشت بر اساس نوع و شدت تنش های غیرزیستیِ رایج در نواحی مختلف کشور
- برگزاری کارگاه ها، سمینارها، همایش ها و .... مرتبط با موضوع گیاه و تنش های غیرزیستی