حضور و سخنرانی مدیر فرهنگی دانشگاه بیرجند در همایش تبیینی «اندیشه تمدنی از نگاه امام علی (ع) در نهج البلاغه»

با حضور و سخنرانی دکتر علی اکبر محمدی، مدیر فرهنگی دانشگاه بیرجند، همایش تبیینی «اندیشه تمدنی از نگاه امام علی(ع) در نهج البلاغه» صبح پنجشبه 22 تیرماه 1402 در سالن همایش­ های غدیر بیرجند برگزار شد.

نماینده ولی فقیه در خراسان جنوبی در بخشی از سخنان خود گفت: تمدن غرب با تجاوز، قتل و ویرانی با ابزار گوناگون به دنبال اهداف پست و مطامع خود است اما تمدن انسانی این نیست و نمونه دنیایی بهشت را در تمدن بشری این عالم می‌توان ایجاد کرد.

وی گفت: اگر همه ۱۲۴ هزار پیامبر در دنیا همزمان با هم زندگی می‌کردند، هیچ مشکلی نداشتند و امید است وعده الهی رقم بخورد و تمدنی که پیامبران آوردند توسط حضرت مهدی (عج) به وجود آید و بشر از تمدن غربی که عرصه را بر همگان تنگ کرده و نفس همه را گرفته، آزاد شود.

نماینده ولی فقیه در خراسان جنوبی ادامه داد: امیدواریم با احیای این تفکر، تلاش بیشتر و مقاله خواستن از نظریه پردازان کشور و خارج به این مساله خیلی پرداخته شود و بشری که همه عرصه‌ها را بر او تنگ کردند راهش باز و آزاد شود.

رئیس شورای فرهنگ عمومی استان خراسان جنوبی ادامه داد: چنانچه تمدن واقعی را کشف و حرکت واقعی انسان را به آن سمت تصور کنیم، باید معامله‌ای صورت گیرد یعنی بخش‌هایی را از آزادی خودش بدهد و در مقابل کمال بگیرد مانند کودکی که برای رفتن به مدرسه بخشی از آزادی خود را داده است تا کمالات خواندن و نوشتن را یاد بگیرد.

استاندار خراسان جنوبی هم در این همایش تصریح کرد: با اینکه هزار سال از تدوین نهج البلاغه می‌گذرد اما جای تاسف است که این گنجینه ارزشمند و میراث ماندگار هنوز در میان شیعیان مهجور مانده و بسیاری از ما دوستان اهل بیت جز آشنایی با نام این کتاب بهره دیگری از آن نبرده‌ و از ظرفیت‌های علمی و معنوی آن محروم بوده‌ایم.

طراحی هشت گام برای بررسی اندیشه تمدنی اسلام و غرب

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان جنوبی هم در این همایش گفت: چند وقتی است که بحث شناساندن تمدن واقعی و حقیقی غرب در دستور کار شورای فرهنگ عمومی استان است و نشست­های متعددی هم با حضور صاحب­نظران  حوزه و دانشگاه بیرجند برگزار شده است. اینک با توجه به ایام دهه امامت و ولایت و اینکه روز مباهله است طرحی را با عنوان "بررسی اندیشه تمدنی امام علی (ع) در نهج البلاغه" پیشنهاد شده است که ذیل آن قرار است در هشت مرحله، غرب و اسلام را در ترازویی به نام حقیقت بگذاریم و کار نخبگانی انجام شود.

وی گفت: قرار است فراخوان علمی داده شود تا بتوانیم در فواصل مختلف از امسال تا سال آینده در هشت گام جلو برویم و کلیدواژه‌ای تحت عنوان اسلام و غرب در ترازوی حقیقت را در هشت گام  اجرا کنیم که اولین گام آن کلیدواژه حقوق بشر از نظر اسلام و غرب است که امروز به مناسبت روز مباهله به آن پرداخته شد.

دبیر شورای فرهنگ عمومی استان خراسان جنوبی افزود: اجرای گام دوم این طرح در هفته دفاع مقدس با کلید واژه صلح و امنیت از نظر اسلام و غرب و گام سوم در هفته استکبارستیزی (آبان ماه) با کلیدواژه صداقت و اخلاق و نیز گام بعدی در آذر با کلیدواژه آزادی بیان خواهد بود.

وی گفت: دموکراسی از نگاه غرب و اسلام، استقلال و آزادی ملت‌ها، قدرت و نصرت و گام آخر هم تجلیل از دست‌اندرکاران این همایش از دیگر گام‌های این طرح است که با ارائه مقالات علمی و پژوهشی و برگزاری همایش طی یک سال ارائه می‌شود.

دکتر علی اکبر محمدی عضو هیئت علمی دانشگاه بیرجند، یکی از سخنرانان این همایش بود که مقاله خود را ارائه کرد. مروری بر پیشینه پرافتخار و باشکوه تمدن اسلامی و نقش ایرانیان مسلمان در ایجاد، گسترش و تثبیت آن، چیستی مفهوم علم و تقابل علوم رسمی و غیر رسمی، امر قدسی و علم دینی و علم لدنی و در برابر آن علم از منظر توسعه و قدرت و تسلط بر بشر، نقد تمدن غربی از رهگذر معرفی چند کتاب از صاحب­نظران غربی و همچنین ارائه چند مؤلفه تمدن­ ساز از منظر نهج البلاغه از مهمترین محورهای  سخنان وی بود.

مدیر فرهنگی دانشگاه بیرجند در ابتدا به بیان نظراتی از دکتر علی شریعتی پرداخت و گفت: امروز ما در برابر جهان و زمانی ایستاده ایم که عوامل سنگین خودباختگی و دیگر شدن و مسخ ماهیت و نفی اصالت و گسستگی از تاریخ و از یاد بردن فرهنگ و گم شدن شخصیت ما بیش از همه وقت در تاریخ، ما را آماج خود دارند و اگر عوامل خطر را نشناسیم و مواریث غنی تاریخی و ارزش های اعتقادی و اخلاقی خاص خویش را مجهز نکنیم خود را بی دفاع کرده ایم. یکی از بزرگترین عوامل بیگانه سازی عصر ما استعمار فرهنگی است که در چهره های سیاسی اقتصادی و فرهنگی نمایان می شود. شک نیست که هدف استعمار فقط پول نیست و پول هرگز به طور مجرد وجود ندارد و همیشه بر گِرد آن انبوهی از مسائل انسانی و اجتماعی و سیاسی و اخلاقی و فرهنگی نیز مطرح می شود. برای تسلیم باید قدرت نظامی و حیله سیاسی به کار گرفت اما برای تغییر، تنها راه رسوخ در ماهیت ملی و ویژگی فرهنگی و خصایص معنوی و بینش و ذوق و فلسفه زندگی آنان است و این کار تنها از نوابغ فکری، جامعه شناسان و مذهب شناسان و مردم شناسان و تاریخ دانان بزرگی ساخته است که ما را از دیگر شدن برهانند.

عضو هیئت علمی دانشگاه بیرجند افزود: پروفسور احسان یار شاطر در مقاله حضور ایرانیان در جهان اسلام، سهم ایران را بسیار متنوع تر از سهم عرب و یونان می­داند که علاوه بر اندیشه های دینی، نظر و عمل سیاسی، الگوهای اداری و حکمرانی، ادبیات، علوم و آداب و اخلاق را در بر­می­گیرد.

دکتر محمدی ادامه داد: ریچارد فرای درباره این رستاخیز برآمده از آمیختگی ایران و اسلام می گوید: « رستاخیز فرهنگی-­تمدنی قرن سوم و چهارم هجری در قلمرو سامانیان، بازتاب ناسیونالیسم ایرانی بر ضد اسلام نبود- بلکه تحول موفقی برای نجات اسلام و رهانیدن آن از زمینه عربی و رسوم و آداب بدوی بود. از این راه که اسلام را به فرهنگی غنی­تر و انطباق پذیر­تر و جهانی­تر از آنچه قبلاً بود مبدّل ساخت». اصولاً بخش عمده تمدن بزرگ اسلامی حاصل تلاش و مجاهدت و دلدادگی ایرانیان بوده است و در این زمینه، هیچ تردیدی نیست.

آربری به نقل از ادوراد براون درباره نقش ایرانیان در گسترش علوم عربی و اسلامی اشاره جالبی دارد و معتقد است که این سخن او هرگز اغراق نیست: « اگر از آنچه معمولاً علوم عربی میگویند، مانند تفسیر، حدیث، الهیات، فلسفه، طب، علم اللغه، تاریخ رجال و حتی صرف و نحو عربی، کاری که ایرانیان در این رشته انجام داده اند، تفریق کنیم، قسمت عمده و مفید این علوم از میان خواهد رفت».

دکتر علی اکبر محمدی در ادامه به معرفی کتاب « باورهای کهن و خرافه­های نوین» نوشته مارتین لینگز پرداخت و گفت: برای اینکه این رویداد که در هشت مرحله طراحی شده است به خوبی واکاویی شود باید از نگاه صاحب­نظران غربی که به نتایج و دستاوردهای علمی و فکری منظومه تمدن غربی اعتراض دارند و آن را نقد می کنند آشنایی داشت که یکی از اینها مارتین لینگز است که در کتاب خود می­گوید: « شمار جنایتکاران و دیوانگان در عصر نوین به شدت رو به فزونی است و دستاورد این علوم نوین راهی برای اصلاح و درمان آنها ندارد. علت اصلی بیماری بشر از دست دادن یا قطع ارتباط مستقیم درونی، پیوند بین این عالم و آخرت، و در نتیجه فقدان حساسیت روح به جذبه ربانی دل است».

دکتر محمدی افزود: در فرهنگ دینی و بخصوص اسلام، عقل قربانی دین نمی شود بلکه خود دین بر پایه استدلال­های عقلی اثبات هم می­شود. خدا هم حجاب می­افکند و هم حجاب برمی­دارد. گذر از این موانع شناخت و حجاب­های مادی و حتی معنوی وسیله­ای است که بزرگان دین و ادب از آن بسیار یاد کرده­اند. این تاریکی به دلیل فقدان نور نیست بلکه به دلیل شدت نورانی بودن آن است که بشر را از درک ذات و هستی و چیستی آن باز می­دارد و با کشف این ظلمت و حجاب است که می­توان به حقیقت آن دست یافت.

عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند در ادامه به معرفی برخی از سازه­های تمدن اسلامی از نگاه امام علی(ع) در نهج البلاغه پرداخت و آنها را در عدالت­ورزی، عقلانیت و خردورزی، چگونی تولید، مصرف و توزیع ثروت، مسئولیت همگانی مسلمانان و شهروندان در تشکیل این تمدن مبتنی بر فطرت و سرشت الهی انسان، خدمت­مداری، دوراندیشی و برنامه­ریزی و پرهیز از خودخواهی، توجه به تخصص در توزیع مناصب اداری، صداقت، امانت، تقوی و اعتماد، پیگیری و نظارت بر انجام صحیح امور، ارتباط تنگاتنگ با مردم و اعتمادسازی و شفافیت در رفتار و گفتار برخی از مهمترین مواردی بود که مطرح شد.

مدیر فرهنگی دانشگاه بیرجند در بخشی دیگر از سخنان خود گفت: با انقلاب صنعتی در غرب، علوم انسانی جایگاه اصلی­اش را از دست داد و رویکرد سودجویانه به علم و صنعت، نظام سرمایه­داری را به جایی رساند که جز سرگشتگی دستاوردی برای بشر نداشت و روز به روز نیاز به امر قدسی، عشق و فطرت و بازگشت به هویت فطری، بیشتر نمایان شد و بر همه ماست که با تبیین نقش ایرانیان و اندیشمندان مسلمان باری دیگر هویت خود را بازسازی کنیم و از دیگر شدن به تعبیر دکتر شریعتی پرهیز کنیم.