برگزاری کارگاه آموزشی: دانشگاه و ارتباط با جامعه؛ الگوها، روش‌ها و چالش‌ها
کارگاه آموزشی "دانشگاه و ارتباط با جامعه؛ الگوها، روش‌ها و چالش‌ها" به همت مدیریت برنامه‌ریزی و توسعه آموزشی و با همکاری معاونت پژوهش، فناوری و نوآوری دانشگاه و در راستای برگزاری دوره‌های توانمندسازی اعضای هیئت علمی در روز دوشنبه 28 آبان ماه 1404 با تدریس دکتر حمید مسعودی رئیس گروه نوآوری، فناوری، کارآفرینی و ارتباط با صنعت و جامعه و با حضور تعدادی از اعضای هیئت علمی در سالن بشارت برگزار شد.
هدف کارگاه حاضر آشنایی اعضای هیأت‌علمی با چارچوب‌های نظری و عملیِ ارتباط دانشگاه با جامعه و صنعت، شامل معرفی نسل‌های دانشگاه، الگوها و روش‌های تعامل، چالش‌ها و راهکارهای نهادی، و ارائه ابزارهای عملی (فرم‌ها، چک‌لیست‌ها و مسیرهای حقوقی و مالی) بود تا شرکت‌کنندگان بتوانند پروژه‌های تعاملی و برون‌دانشگاهی را به‌صورت نظام‌مند برنامه‌ریزی، اجرا و گزارش‌دهی کنند. در ابتدای کارگاه که با ارائه دکتر حمید مسعودی رئیس گروه نوآوری، فناوری، کارآفرینی و ارتباط با صنعت و جامعه دانشگاه همراه بود، در رابطه با نسل‌های دانشگاه گفته شد که دانشگاه‌ها را می‌توان در پنج نسل آموزش‌محور (با تمرکز بر تدریس و انتقال دانش)؛ پژوهش‌محور (با تمرکز بر تولید علم و پژوهش سازمان‌یافته)؛ کارآفرین و نوآور (که بر تجاری‌سازی، فناوری و شرکت‌زایی تکیه دارد)؛ تعاملی و ارزش‌محور (که هم‌آفرینی با جامعه و توسعه‌ی منطقه‌ای را ملاک می‌داند)؛ و انسان‌ساز و تمدنی (نسلی که با رویکردهای دیجیتال، سبز و انسان‌محور به نقش دانشگاه در سازندگی تمدن توجه می‌کند) بررسی کرد.
در ادامه، در رابطه با چگونگی حرکت دانشگاه‌ها به نسل‌های جدید مطرح شد که ابتدا باید مأموریت دانشگاه بازتعریف شود تا ارزش‌آفرینی اجتماعی محوریت یابد، سپس رتبه‌بندی و گزارش‌دهی شفاف اثرات اجتماعی و اقتصادی برقرار گردد، زیرساخت‌های فناورانه و زیربنای دیجیتال تقویت شود، سازوکارهای رسمی همکاری با صنعت و جامعه ایجاد گردد، نظام انگیزشی و ارتقای مبتنی بر اثر اجتماعی طراحی شود، انعطاف‌پذیری در برنامه‌ها و سرفصل‌ها اعمال گردد، سیاست‌های مدیریت دانش و مالکیت فکری تدوین شود، منابع مالی متنوع گردد (مشاورتی، گرنت، اسپانسرشیپ)، حکمرانی مشارکتی و مدیریت تغییر نهادینه گردد و شبکه‌سازی منطقه‌ای و بین‌المللی برای مقیاس‌پذیری تقویت شود. همچنین در رابطه با الگو، روش و چالش در این مسیر توضیح داده شد که منظور از الگو، نمونه‌های دانشگاه نسل سوم تا پنجم، مراد از روش، سازوکارهای ارتباطی و تعامل میان کلیه ارکان دانشگاه با جامعه و صنعت است، و چالش محوری به‌صورت خلاصه ناهم‌ترازی مأموریت‌ها، انگیزش‌ها و سازوکارها معرفی شد که عامل بازدارنده‌ی تأثیرگذاری است.
در همین راستا، در رابطه با ساختار سازمانی بیان شد که چارت معاونت پژوهش و فناوری نقش هماهنگ‌کننده دارد و واحدهایی مانند امور پژوهشی، کتابخانه و مرکز نشر دانشگاه، مرکز توسعه فناوری اطلاعات، امنیت و هوشمندسازی، اداره شبکه آزمایشگاهی ـ کارگاهی و گروه نوآوری، فناوری، کارآفرینی و ارتباط با صنعت و جامعه باید در یک ساختار یکپارچه تعامل کنند تا از تولید دانش تا تجاری‌سازی و اثرگذاری اجتماعی مسیر روشنی وجود داشته باشد. این گروه شامل سه بخش مرکز نوآوری و فناوری، مرکز مهارت‌آموزی و مشاوره شغلی و ارتباط با جامعه و صنعت است. در رابطه با وظایف گروه ارتباط با جامعه و صنعت گفته شد که مرکز نوآوری و فناوری مسئول استقرار و توسعه شرکت‌های فناور، اداره‌ی مرکز رشد، پیگیری مسیر ایده تا بازار، خدمات مالکیت فکری و برگزاری بوت‌کمپ و استارتاپ است؛ مرکز مهارت‌آموزی و مشاوره شغلی وظیفه‌ی طراحی و اجرای کارگاه‌های تخصصی با دستگاه‌ها، برگزاری دوره‌های مهارتی و رویدادهای کارآفرینی و نمایشگاه‌های شغلی را دارد؛ و دفتر ارتباط با جامعه و صنعت تسهیل اجرای طرح‌های پژوهشی برون‌دانشگاهی، برگزاری نشست‌های تخصصی با دستگاه‌های اجرایی، پیگیری فرصت‌های مطالعاتی اعضای هیأت علمی، هماهنگی کارورزی‌ها و مدیریت پایان‌نامه‌ها و رساله‌های تقاضامحور را عهده‌دار است.
هم‌زمان، در رابطه با موارد مورد توجه در آیین‌نامه‌ها و شیوه‌نامه‌ها مطرح شد که فعالیت‌هایی مانند توسعه و ثبت دانش فنی و طرح‌های نوآورانه، اختراع و تولید محصولات پژوهشی تجاری‌پذیر، الزام به به‌کارگیری نتایج علمی در رفع نیازهای جامعه، خلق آثار علمی-هنری اثرگذار، تدوین و بازنگری استانداردها و اسناد سیاستی تخصصی، اجرای نوآوری در نظام آموزش عالی، همکاری‌های نوآورانه با نهادهای اجتماعی، ایفای نقش سرآمدی و انجام فعالیت‌های شاخص و اثربخش همگی در زمره‌ی اقدامات مورد توجه و قابل ارزش‌گذاری قرار می‌گیرند. در ادامه، در رابطه با اعطای پایه‌های تشویقی توضیح داده شد که قراردادهای پژوهشی یا خدماتی با دستگاه‌ها و صنعت، ثبت اختراع و توسعه فناوری یا محصول دانش‌بنیان، ایجاد یا عضویت مؤثر در شرکت‌های فناور، روندهای تجاری‌سازی نتایج پژوهش، راهبری پایان‌نامه‌ها و رساله‌های تقاضامحور و نیز فعالیت‌های برجسته ترویجی و خدمت‌رسانی به جامعه از مصادیق دریافت پایه‌های تشویقی و امتیازات تشویقی در آیین‌نامه‌ها هستند.
در بخش مالی، در رابطه با منابع تأمین مالی گفته شد که مسیرها شامل فراخوان‌های وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی ملی و استانی، سهم یک‌درصد اعتبارات هزینه‌ای در سطح استان، قرارداد پژوهشی مستقیم با دستگاه‌ها و شرکت‌ها، صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران، معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، صندوق نوآوری و شکوفایی استانی و پارک‌ها، سرمایه‌گذاری‌های خاص و منابع بخش خصوصی (در چارچوب قانون جهش تولید دانش‌بنیان)، کمک‌ها و گرنت‌های بین‌المللی و در نهایت اعتبارات پژوهشی داخلی دانشگاه (برای طرح‌های کاربردی) دانسته شد. در رابطه با فرایند عملی اخذ طرح پژوهشی اشاره شد که روند معمول از دریافت فراخوان یا سفارش و مطالعه RFP آغاز می‌شود، سپس هماهنگی با کارفرما و ارسال پروپوزال اولیه و انجام داوری و اصلاح تا حصول توافق محتوایی انجام می‌گیرد، پس از آن پیش‌نویس قرارداد تهیه و از نظر حقوقی بررسی می‌شود، قرارداد منعقد و ابلاغ می‌گردد، اجرای طرح با پیگیری مجری و واحدهای اداری دنبال می‌شود، پس از پایان دریافت اختتام و مفاصا‌حساب‌های بیمه و مالی صورت می‌گیرد، سپس نتایج برای امتیازدهی به هسته کارآفرینی و معاونت پژوهش ارسال و امتیازات نهایی محاسبه و در سامانه‌ی مربوط (پویا) ثبت و کارنامه طرح صادر می‌گردد.
در پایان، در رابطه با فرصت‌های مطالعاتی در جامعه و صنعت تأکید شد که اعضای هیأت علمی می‌توانند بخشی از فرصت مطالعاتی خود را در سازمان‌ها، صنایع یا شرکت‌های بزرگ سپری کنند تا انتقال دانش به عمل و شناسایی مسائل واقعی جامعه حاصل شود؛ مدت و نوع (تمام‌وقت یا پاره‌وقت) متناسب با وضعیت استخدامی است و تصویب نهایی مستلزم تایید گروه آموزشی، دانشکده و دانشگاه و ارائه دستاورد مشخص مانند مقاله، کتاب یا گزارش کاربردی می‌باشد. در خاتمه، در رابطه با سازوکار «پژوهانه جامع» مطابق قانون برنامه پنج‌ساله هفتم توضیح داده شد که مؤسسه‌ها موظف‌اند سهمی از اعتبارات پژوهشی را به پژوهانه‌ها اختصاص دهند، پرداخت پژوهانه با اولویت تحقیقات میان‌رشته‌ای و علوم انسانی و با ضرایب تشویقی انجام می‌شود و مجریان طرح‌ها از جمله اعضای هیأت علمی مشمول اعطای یک پایه تشویقی خواهند بود که سازوکار دقیق اجرا توسط مؤسسه و تصویب هیأت امنا تعیین می‌گردد.
