چهارمین نشست: معرفی کتاب ما ایرانیان (زمینه کاوی تاریخی و اجتماعی خلقیات ایرانی)

درباره کتاب:

دکتر مقصود فراستخواه جامعه‌شناس و پژوهشگر تبریزی، در کتاب ما ایرانیان می‌کوشد با رویکردی اجتماعی و تاریخی به بررسی خلقیات ایرانیان بپردازد. در واقع، این کتاب برآمده از مجموعه سخنرانی‌های مولف طی سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۸۸ در بنیاد فرهنگی مهندس مهدی بازرگان است که اکنون در قالب کتاب تنظیم و در اختیار مخاطبان قرار گرفته است. فراستخواه با طرح این سؤال که «آیا خلقیات ایرانیان ضعف‌هایی دارد؟» می‌کوشد در قالب کاری شبه‌پیمایشی با جامعه‌ای آماری متشکل از اعضای هیأت علمی و گروهی از نخبه‌های کشور به این سؤال پاسخ دهد و در این راستا، ضعف فرهنگ کار جمعی، رودربایستی، عدم شفافیت، خودمحوری، غلبه احساسات بر خردورزی، رواج دروغ و رفتارهای غیرقابل‌ پیش‌بینی را از جمله این ضعف‌ها برمی‌شمرد. براساس این پژوهش، عوامل معرفتی، کاهش سرمایه‌های اجتماعی، ساختار دولت، مناسبات دین و دولت، نوع آموزه‌های دینی، پرحادثه ‌بودن تاریخ، مناسبات تولید و ساختار اقتصادی و کشمکش نخبگان و... همگی از جمله عواملی هستند که خواه‌ناخواه در بروز این ضعف‌های اجتماعی اثرگذار بوده‌اند. در این تحلیل، نویسنده بیشتر بر مسائل نهادی و ساختاری متمرکز می‌شود. از این رو، بر این باور است که از رهگذر اصلاحات نهادی همچون وضع قوانین، تقویت اجتماعات محلی و نهادهای عمومی، ایجاد رفاه و فقرزدایی، توسعه سیاسی و اصلاح نهاد دولت می‌توان به الگوی زیست بهتری نزدیک ‌شد.  . به زعم نویسنده، فرهنگ ایرانی از الگوهای آمیخته‌ای به‌وجود آمده و رنگین‌کمانی متنوع است و نمی‌توان آن را تنها به خلق‌ و خوها، آن هم با نگاهی صرفاً منفی تقلیل‌داد. فراستخواه «یادگیری» و «کنش» را از جمله عوامل مؤثر در اصلاح خلقیات ایرانی می‌داند.. وی همچنین، در اصلاح خلقیات ایرانی بحث کنش و عمل را نیز پیش می‌کشد و معتقد است که در یادگیری اجتماعی عنصر عمل بسیار دخیل است و از رهگذر کنش انتقادی و خرد ارتباطی است که می‌توان به الگوی زیست اجتماعی بهتری نزدیک ‌شد.