ﺗﺎبﺁﻭﺭﻱ روان‌شناختی در دوران کرونا به نقل از خانم دکتر لیلا طالب‌زاده شوشتری
به نقل از خانم دکتر لیلا طالب زاده شوشتری مدیر گروه روانشناسی، تاب‌آوری یک ویژگی روان‌شناختی مثبت و بسیار مفید است. تاب‌آوری معادل واژه انگلیسی Resiliency به معنای توانایی رویارویی با استرس‌ها و شرایط دشوار زندگی و پاسخ انعطاف‌پذیر به تنش‌های زندگی است. تاب‌آوری ظرفیت گذشتن از دشواری و بازیابی و ترمیم خویشتن است. تاب‌آوری باعث حل شدن مشکلات نمی‌شود، اما به افزایش توانایی برای دستیابی به رضایت از زندگی و مدیریت بهتر استرس‌ها منجر می‌شود. تاب‌آوری لزوماً به معنای تحمل کردن و به‌تنهایی بار مشکلات را بر دوش کشیدن نیست، بلکه معنای آن توانایی فرد برای دسترسی به حمایت دیگران است. در شرایط بحرانی از جمله بحران جهانی کرونا، بهره‌مندی ما از این قابلیت روان‌شناختی مثبت اهمیت ویژه‌‌ای دارد و در بهبود کیفیت و افرایش رضایت از زندگی‌مان بسیار مؤثر خواهد بود.
ویژگی‌های افراد تاب‌آور:
- احساس ارزشمندی: ارزش قائل شدن برای خود و توانایی‌های خود به عنوان فردی ارزشمند، سعی در شناخت نقاط مثبت خود و پرورش دادن آن‌ها، همچنین شناخت نقاط ضعف و پذیرفتن آن‌ها از ویژگی‌های افراد تاب‌آور است.
- مهارت در حل مسئله: افراد تاب‌آور رویکردی تحلیلی انتقادی نسبت به شرایط موجود دارند، انعطاف‌پذیرند و در پیدا کردن راه‌حل‌های مختلف درباره یک موقعیت یا مسئله توانایی زیادی دارند.
- بهره‌مندی از مهارت‌های اجتماعی: افراد تاب‌آور مهارت‌های ارتباط با دیگران را خیلی خوب آموخته‌اند. می‌توانند در بحران‌ها هم خلق مثبت و شوخ‌طبعی خودشان را حفظ کنند، با دیگران صمیمی شوند و در مواقع بحرانی از حمایت اجتماعی دیگران بهره ببرند.
- امیدواری و مثبت‌اندیشی: احساس امید و هدفمندی، از ویژگی‌های مهم افراد تاب‌آور است. این افراد به آینده نگاهی مثبت دارند و معتقدند می‌توانند زندگی و آینده خود را مدیریت کنند.
- همدلی: افراد تاب‌آور توانایی برقراری رابطه توأم با احترام متقابل با دیگران را نیز دارند. افراد تاب‌آور اغلب همراهانی همدل هستند و از توانایی درک متقابل برخوردارند.
تاب‌آوری آموختنی است:
تاب‌آوری سازه‌ای شناختی و قابل آموزش است و در کنار توانایی‌های درونی شخص و مهارت‌های اجتماعی او و همچنین در تعامل با محیط تقویت و به عنوان یک ویژگی مثبت متبلور می‌شود. لذا تاب‌آوری در هر دوره‌ای از زندگی و با تمرین، آموزش و تجربه قابل افزایش است. پس اگر به اندازه‌ای که لازم است از تاب‌آوری برخوردار نیستید، می‌توانید با ارتقای مهارت‌های لازم این توانایی را بهبود ببخشید.
راهکارهایی برای افزایش تاب‌آوری:
- معنویت را در خود تقویت کنید. ایمان و توکل به خداوند مهربان و تکیه بر قدرت لایزال الهی، آرامش و امنیت وصف‌ناپذیری را به همراه دارد.
- در زندگی خود معنا و هدف داشته باشید. افرادی که معنای مهمی برای زندگی‌شان نیافته‌اند و در زندگی هدف مشخصی ندارند، اغلب در مواجهه با سختی‌ها و مشکلات به آسانی انگیزه خود را از دست می‌دهند.
- نسبت به تغییرات انعطاف‌پذیر و پذیرا باشید. زندگی جریانی از تغییرات مستمر است. اگر نسبت به تغییرات پذیرا و منعطف نباشید همواره در اضطراب به سر خواهید برد و فرصت‌های رشد و تعالی را از دست می‌دهید.
- ارتباطات عاطفی و اجتماعی خود را توسعه دهید. داشتن پیوندهای عاطفی و اجتماعی مستحکم عامل بسیار مهمی در حفظ سلامت روان انسان است و هنگام بروز بحران‌های زندگی پشتوانه مفیدی محسوب می‌شود. بنابراین روابط دوستانه و خانوادگی خود را تقویت کنید.
- در شرایط سخت هم شوخ‌طبعی خودتان را حفظ کنید. همچنین شوخ‌طبعی آشنایان و نزدیکان را درک کنید و بپذیرید و با آن‌ها صمیمی شوید تا بتوانید در شرایط دشوار و سخت با همدلی و درک متقابل از همدیگر حمایت کنید.
- خوشبین و سرزنده باشید و مثبت بیاندیشید. نگاه واقع‌بینانه توأم با مثبت‌اندیشی سبب می‌شود درک مناسبی از مسائل داشته باشید و به شیوه‌های متناسب عمل کنید.
- مراقب سلامتی خود باشید و از جسم‌تان مراقبت کنید. با پیروی از سبک زندگی سالم، تغذیه سالم و ورزش را در برنامه روزمره‌تان قرار دهید.
- عزت‌نفس نقش مهمی در کنار آمدن با استرس‌های زندگی دارد. چنانچه به توانمندی‌های خود باور داشته باشید، با مشکلات با رویکردی بسیار مؤثرتر مواجه خواهید شد.
- مهارت‌های مواجهه سالم و مؤثر با مشکلات را بیاموزید. اگر مقابله‌های مسئله‌مدار و مفید را بیاموزید به هنگام مواجهه با مشکلات زندگی، مجموعه‌ای از راهکارهای مفید در اختیار دارید که بر حسب لزوم می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید.
- از تجارب خود بیاموزید. بیاندیشید که در گذشته چگونه بر مشکلات و سختی‌ها غلبه کرده‌اید. تکنیک‌هایی که برای کمک به شرایط مشابه در گذشته استفاده کرده‌اید را در نظر بگیرید و به‌عنوان راهنما برای رفتارهای آینده استفاده کنید.
- پویا و فعال باشید. مشکلات خود را نادیده نگیرید و مشکلات را با برنامه‌ریزی، و اقدام مناسب برای رفع آن‌ها حل کنید.
- برای خود اهدافی واقع‌بینانه مشخص کنید و در مسیر آن‌ها قاطعانه گام بردارید. برای منحرف نشدن از مسیر حرکت به سوی اهدافتان، آن‌ها را به اهداف کوچک و با بازه‌های زمانی مشخص بشکنید و در هر بازه زمانی، هدف مشخص شده برای آن بازه را با جدیت دنبال کنید.
- بحران‌ها و مشکلات را به عنوان مشکلات لاینحل تعبیر و تفسیر نکنید. در زندگی بحران‌هایی هست که ما در کنترل آن‌ها نقشی نداریم، ولی تعبیر و تفسیر مشکلات و بحران‌ها همیشه در اختیار خودمان است. با کسب اطلاعات درست و علمی به دنبال راه‌حل‌های امکانپذیر باشید.
- از روش‌های مدیریت استرس و آرام‌سازی مثل تکنیک‌های آرام‌سازی، تصویرسازی هدایت‌شده و تنفس عمیق بهره ببرید.
- هر زمان احساس کردید که به تنهایی از پس استرس‌ها و تنش‌های زندگی بر نمی‌آیید و بیش از حد معمول تحت فشار هستید، از مشاوران و روان‌شناسان متخصص کمک بگیرید.