موزه های دانشگاهی

در این بخش پیوندهایی به تعدادی از معتبرترین موزه های علمی و دانشگاهی ایران و جهان ارائه شده است. در ابتدا مطالعۀ متن زیر (به نقل از خبرگزاری آنا) برای آشنایی بیشتر با موزه های دانشگاهی توصیه می شود.

وجود موزه‌های دانشگاهی درکنار فعالیت آموزشی و پژوهشی دانشگاه‌ها می‌تواند نقش مهمی در فرآیند آموزش دانشجویان و حتی قشرهای مختلف جامعه ایفا کند.

به گزارش گروه رسانه‌های دیگر خبرگزاری آنا، وقتی از موزه و موزه‌گردی یاد می‌شود، بیشتر جنبه گردشگری و تماشای آثار تاریخی در ذهن تداعی خواهد شد؛ درصورتی‌که تنها یکی از کارکردهای مهم موزه گردشگری است و تجربه نشان داده که در چنددهه اخیر موزه‌ها کارکردهای دیگری نیز دارند. بسیاری از آنها با اهداف پژوهشی و آموزشی تاسیس شده‌اند و مخاطبان امروزشان تنها دنبال گردش و تفریح نبوده، بلکه به‌دنبال کشف اطلاعات مفید درباره گذشته تاریخی خود در ابعاد مختلف جامعه هستند. امروزه موزه‌ها در ارتقای دانش بشری و نیز گسترش علم به‌عنوان یکی از نهادهای اجتماعی موثر به‌شمار می‌روند که علاوه‌بر تقویت هویت ملی و فرهنگی جامعه، ضامن بقای فرهنگ کشور برای نسل‌ حاضر و آینده به‌حساب می‌آید.

چند مدل موزه در دانشگاه‌ها وجود دارد؟

دانشگاه‌ها به‌عنوان نهاد فرهنگی، اجتماعی و آموزشی وظیفه دارند در راستای ترویج علم و ارتقای آموزش دانشجویان و تعامل قشر دانشگاهی و فضای دانشگاه با مردم جامعه به این خواسته جامه عمل بپوشانند؛ چراکه نقش دانشگاه‌ها در ایجاد موزه امری بدیهی است. وجود موزه‌های دانشگاهی درکنار فعالیت آموزشی و پژوهشی دانشگاه‌ها می‌تواند نقش مهمی در فرآیند آموزش دانشجویان و حتی قشرهای مختلف جامعه ایفا کند. موزه به‌عنوان پیشرفته‌ترین نهاد فرهنگی امری مکمل برای پژوهش و آموزش دانشگاهی محسوب می‌شود که دانشگاه را با جامعه مرتبط می‌کند. موزه‌های دانشگاهی را می‌توان به سه‌دسته تقسیم کرد؛ موزه‌های مربوط به تاریخچه دانشگاه یا نظام آموزشی، موزه‌هایی که در دانشگاه به موضوع مورد بحث در دانشگاه می‌پردازند، مانند موزه زمین‌شناسی در دانشکده علوم و دسته‌ سوم موزه‌هایی که به‌شکل کلکسیون‌های اهدایی از طرف استادان و علاقه‌مندان دانشگاه به‌وجود می‌آیند. این موزه‌ها درکنار موزه‌های علم و فناوری، شبکه‌ای را از موزه‌های علم و فناوری و دانشگاهی به‌وجود می‌آورند و می‌توانند پاسخگوی بسیاری از مشکلات جامعه باشند.

چند موزه دانشگاهی در کشور وجود دارد؟

کمیته بین‌المللی موزه‌های دانشگاهی یکی از کمیته‌های زیرشاخه شورای بین‌المللی موزه‌هاست. در «ایکوم» جهانی (شورای بین‌المللی موزه‌ها) حدود ۳۰ کمیته ازجمله موزه‌های باستان‌شناسی، شیشه، پول و بانکداری معرفی شده‌ و یکی از آنها موزه‌های دانشگاهی است که در کشور از این نوع موزه‌ها- که مربوط به معرفی تاریخچه دانشگاه‌هاست- کمتر معرفی شده است. کمیته موزه‌های دانشگاهی در دنیا بیش از سه‌هزار موزه را ثبت و ضبط کرده‌است.  موزه‌های دانشگاهی بسیاری از کشور در فهرست جهانی آن به‌ثبت رسیده، البته بیشترین آمار موزه‌های دانشگاهی و پزشکی مربوط به آلمان است. شرط پیوستن و ثبت‌شدن نام موزه‌های دانشگاهی در این سایت «داشتن مجوز موزه از سوی اداره کل موزه‌ها»، «داشتن سناریو و طرح محتوایی» و «بودن ماهیت فیزیکی موزه و چارت اداری موزه در دل دانشگاه» است که تاکنون «موزه ملی تاریخ پزشکی» دانشگاه علوم پزشکی تهران، «موزه نگارستان» دانشگاه تهران، «موزه مقدم» دانشگاه تهران، «موزه تاریخ طبیعی» دانشگاه تربیت معلم مشهد، «موزه تاریخ طبیعی» دانشگاه شیراز، «موزه نصیر» دانشگاه خواجه نصیر، «موزه تاریخ پزشکی» دانشگاه علوم پزشکی بوشهر، «موزه بهداشت و سلامت» دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد، «موزه تاریخ علم» دانشگاه اردبیل، «موزه دانشگاه فردوسی مشهد»، «موزه و موسسه باستان‌شناسی» دانشگاه تهران، «موزه تاریخ علم و طبیعت» دانشگاه اهواز، «موزه تاریخ طبیعی» و «موزه علم و فناوری» دانشگاه ارومیه، «کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد» دانشگاه تهران و «موزه روانپزشکی» دانشگاه علوم پزشکی تهران مورد تایید کمیته بین‌المللی موزه‌ها قرار گرفته و در این فهرست به ثبت رسیده‌اند. با به‌ثبت ‌رسیدن دو موزه جدید «کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد» دانشگاه تهران و «موزه روانپزشکی» دانشگاه علوم پزشکی تهران که در 4بهمن‌ سال گذشته در این فهرست قرار گرفتند، دانشگاه تهران با 6موزه دانشگاهی در صدر لیست موزه‌های دانشگاهی کشور قرار گرفته است.

 متولی موزه‌های دانشگاهی کیست؟

لزوم سیاستگذاری و برنامه‌ریزی کلان و مناسب برای موزه‌ها موجب شده شورای سیاستگذاری موزه‌های دانشگاهی در دانشگاه تهران با حضور محمدعلی زارع‌هاچوکی مدیرکل امور فرهنگی و اجتماعی دانشگاه تهران، سلمان ساکت رئیس مرکز آثار مفاخر و استاد دانشگاه فردوسی مشهد، بیژن برازنده رئیس موزه دانشگاه شهید چمران، کیوان جوراب‌چی سرپرست اداره اسناد و موزه دانشگاه شهید بهشتی و صدرالدین طاهری مسئول موزه دانشگاه هنر اصفهان راه‌اندازی شود. محمدعلی زارع‌هاچوکی درباره اهداف و اقدامات این شورا گفت: «با توجه به اینکه در دانشگاه تهران موزه‌های متعدد تاریخی و همچنین موزه‌های علمی داریم و با توجه به رسالتی که موزه‌های علم و فناوری در ترویج علم و توسعه فرهنگی و تقویت ارتباط میان دانشگاه با سطح جامعه دارد، تصمیم گرفتیم نهادی ایجاد کنیم که سیاستگذاری‌های موزه‌های علم و فناوری دانشگاه تهران را انجام بدهد. پیش‌تر شورایی تحت‌عنوان شورای موزه‌های دانشگاه داشتیم که با اساسنامه تهیه‌شده به شورای عالی موزه‌های دانشگاه تهران ارتقا پیدا کرد و این اساسنامه که اواخر سال گذشته مصوب شد، ریاست آن به محمود نیلی‌احمدآبادی رئیس دانشگاه تهران داده شد و اعضا نیز از بین نهادهای بیرونی همچون حوزه میراث فرهنگی و موزه‌های کشور و دانشکده‌هایی که موزه‌های دانشگاهی مهمی داشتند، انتخاب شد.» وی ادامه داد: «فعالیت عمده و اصلی این شورا سیاستگذاری و برنامه‌ریزی‌های دقیق، کلان و مناسب برای موزه‌های دانشگاهی است. امور اجرایی در هریک از موزه‌ها درحال انجام است و صرفا سیاستگذاری کلان توسط اعضا در این شورا انجام می‌شود.»

 موزه‌های دانشگاهی ابزاری برای ارتباط دانشگاه و جامعه

زارع با بیان اینکه باید از موزه‌های دانشگاهی به‌عنوان ابزاری برای ارتباط دانشگاه و جامعه استفاده کرد، گفت: «درتلاش هستیم که با همکاری اعضا، دانشگاه و دانشجویان ارتباط میان فضای دانشگاه با جامعه را منسجم و موثر برقرار کنیم. خوشبختانه در بحث باغ‌موزه نگارستان و خانه‌موزه مقدم در موزه‌ها ‌روی علاقه‌مندان باز است تا بتوانیم به ایجاد، حفظ و تداوم این تعامل کمک کنیم اما درباره موزه‌های پردیس‌های دانشگاهی با توجه به اینکه این موزه‌ها به‌نوعی محیط‌های آزمایشگاهی هستند، هنوز این ارتباط و تعامل دوسویه به‌صورت سیستماتیک انجام نشده است.» مدیرکل امور فرهنگی و اجتماعی دانشگاه تهران اشاره کرد: «به‌دنبال این هستیم که این ارتباط به‌صورت سیستماتیک برقرار شود، همچنین تعامل مناسبی میان موزه‌های مختلف صورت بگیرد. در راستای رسیدن به این مهم، جشنواره علمی موزه‌ها را برگزار کردیم که می‌تواند در بحث تولید محتوای علمی به شناخت و اهمیت جایگاه موزه‌های علم و فناوری در کشور کمک کند و ارتباط منسجم‌تری میان دانشگاه و مردم برقرار شود.»

اتحادیه موزه‌های کشور راه‌اندازی می‌شود.

عضو شورای عالی سیاستگذاری موزه‌های دانشگاه تهران تاکید کرد: «یکی از اهداف اصلی شورا، ایجاد یک شبکه داخلی درحوزه موزه‌های دانشگاهی است. درتلاشیم اتحادیه موزه‌های کشور را راه‌اندازی کنیم که می‌تواند به‌عنوان یک شبکه منظم در کشور کمک‌کننده باشد و با شبکه‌های بین‌المللی موزه‌های دانشگاهی مرتبط شود.» به‌گفته زارع این شورا صرفا برای سیاستگذاری موزه‌های دانشگاه تهران است اما می‌تواند به‌عنوان یک الگو در کشور مورد استفاده قرار بگیرد.

پیوند به برخی موزه های دانشگاهی و علمی ایران و جهان

در بخش پیوندهای سریع و مفید در پایین صفحه نخست پیوندهایی به بعضی از موزه های دانشگاه ارائه شده است. به زودی در این بخش این پیوندها به روز می شود.