دانشگاه بیرجند از سال 1371 نسبت به پذیرش دانشجو در رشته علوم تربیتی اقدام نمود و با تداوم پذیرش دانشجو در رشته‌های علم اطلاعات و دانش‌شناسی (1373) و روانشناسی (1385) زمینه ایجاد دانشکده مستقل فراهم آمد.

«دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی»

دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی از بهمن ماه سال 1387 با موافقت هیأت رئیسه دانشگاه، تشکیل و از نظر ساختاری و فیزیکی استقلال یافت. شورای گسترش آموزش عالی در جلسه مورخ 1392/12/17 با ایجاد این دانشکده موافقت قطعی بعمل آورد.

در حال حاضر، در این دانشکده سه گروه آموزشی «علوم تربیتی»، «علم اطلاعات و دانش شناسی» و «روانشناسی » و همچنین یک گروه پژوهشی «مطالعات جوانان» فعال و در سه رشته کارشناسی، پنج رشته کارشناسی ارشد و یک رشته دکتری دانشجو پذیرش می‌نمایند. 

«دانشکده علوم ورزشی»

رشته تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه بیرجند از سال ۱۳۷۴ با گزینش ۳۰ دانشجو در دوره روزانه در دل دانشکده ادبیات و علوم انسانی تاسیس گردید. در سال ۱۳۸۶ طرح تفکیک دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی از دانشکده ادبیات و علوم انسانی به شورای گسترش آموزش عالی ارائه، و موافقت اصولی آن در شورای گسترش آموزش عالی (مورخ ۱۳۸۸/۱۲/۲۷) گرفته شد. بدنبال این مصوبه، در تاریخ ۱۳۸۸/۳/۵ دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی به طور کامل از دانشکده ادبیات و علوم انسانی منفک گردید. در حال حاضر 5 دانشیار رسمی، 3 استادیار  و 3 کارشناس آموزشی تمام وقت مشغول بکار هستند و نیروی انسانی کافی برای امور آموزشی، اجرایی و اداری دانشکده بشمار می روند. علاوه بر این، بدلیل وجود نیروهای بومی متخصص و تعامل با دانشگاه های همجوار، در حدود ۲۰ نفر از متخصصین و دانش آموختگان رشته تربیت بدنی نیز با دانشکده تربیت بدنی دانشگاه بیرجند همکاری نزدیک و پیوسته دارند. در راستای گسترش فعالیت های پژوهشی، کمک به توسعه علمی رشته تربیت بدنی و انتشار جدید یافته های علمی؛ دانشکده تربیت بدنی دانشگاه بیرجند توانست مجوز چاپ نشریه "مطالعات کاربردی علوم زیستی در ورزش" را از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و کمیسیون بررسی نشریات کشور اخذ نماید.