مفاخر و چهره های ماندگار

در طول حیات اجتماعی و فرهنگی خطه قهستان مردان و زنان نام ­‏آوری زندگی کرده­‏اند که هر کدام به نوبه خود منشأ آثار و خیرات بسیاری بوده‏­اند.

علامه عبدالعلی بیرجندی(ریاضی­دان، منجم و دانشمند نامدار)، ابن حسام خوسفی(شاعر حماسه سرا)، حکیم سعدالدین نزاری(شاعر)، حکیم بوذرجمهر قاینی(ادیب، سیاستمدار و شاعر)، ابوالمفاخر قاینی و صدها نفر دیگر از جمله فرزانگان این دیار بودند که در تاریخ ایران و جهان بخوبی درخشیده ­اند.

آنچه در زیر آمده است نام پرافتخار معدودی از این بزرگان است. امید است که آیندگان بتوانند جاى خالی آنان که نیستند را پر نمایند.

دکتر محمد حسن گنجی، پدر علم جغرافیای ایران

دکتر محمدحسن گنجی در سال 1291 خورشیدی در بیرجند به دنیا آمد. او در سال 1317 در دانشگاه ویکتوریای منچستر دوره‌ی کارشناسی ارشد را به پایان رساند و در سال 1331 به آمریکا رفت و توانست دکترای جغرافیا را از دانشگاه کلارک در ماساچوست دریافت کند.

او پس از بازگشت به تهران سازمان هواشناسی را بنیان نهاد. خدمت او در دانشگاه تهران در سال 1355 با دریافت درجه‌ی استاد ممتاز به پایان رسید، اما او بیکار ننشست و در همین سال کار بنیان‌گذاری دانشگاه بیرجند را به سرانجام رساند.

در سال 2001 میلادی، سازمان هواشناسی جهانی او را به عنوان دانشمند برگزیده سال معرفی کرد.

 

 

دکتر کاظم معتمدنژاد، پدر علم ارتباطات ایران 

پروفسورکاظم معتمدنژاد پدر علم ارتباطات و روزنامه نگاری ایران در سال 1313 در روستای مود از بخش مرکزی شهرستان بیرجند متولد شد. تحصیلات ابتدایی و قسمتی از تحصیلات متوسطه خود را در زادگاهش و قسمت دیگر را در بیرجند و سال ششم ادبی را در دبیرستان مروی تهران گذرانید.

 وی در زمان تحصیل در دوره‌ کارشناسی با مدیر وقت روزنامه‌ کیهان که استاد ایشان نیز بود رابطه دوستانه­ای برقرار کرد.

وقتی استاد از دانشجویان دوره دکتری برای همکاری در کیهان دعوت کرد، معتمدنژاد فرصت را غنیمت شمرده و به محیط روزنامه وارد شد و دیری نپایید که از مترجمی زبان فرانسه، به مسئولیت گروه خارجی و مقالات ارتقاء یافت.

روزنامه کیهان که به روزنامه نگاران تحصیل‌کرده نیاز داشت، برای وی بورسیه­ای از دولت فرانسه دریافت کرد.

معتمدنژاد در دانشگاه سوربن فرانسه موفق به اخذ دکترای حقوق، علوم سیاسی و نیز دکترای تخصصی روزنامه‌نگاری از انستیتوی مطبوعات و علوم نظری دانشگاه پاریس گردید.

وی در سال 1343 با کوله باری از دانش روزنامه­نگاری، ارتباطات، حقوق و علوم سیاسی و با اندیشه تاسیس نخستین دانشکده روزنامه‌نگاری به میهن بازگشت. خدمات دانشگاهی ایشان از سال ‌1344 در سمت استادیاری در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران آغاز شد.

ضمن این‌ که همکاری خود را از آغاز ورود به ایران با موسسه کیهان حفظ کرد. در سال ‌1343 موسسه کیهان پیشنهاد وی را برای یک دوره عالی روزنامه ­نگاری پذیرفت و برای این منظور از بین داوطلبان دیپلم، ‌25 نفر انتخاب شدند.

در پایان دوره ‌دو ساله، اسم این دوره‌ عالی به موسسه عالی مطبوعات و روابط عمومی تغییر کرد. در سال 1350 یعنی زمانی که نخستین فارغ التحصیلان در بحبوحه اخذ دانش­نامه بودند، اسم موسسه به دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی تغییر یافت.

در این موقع وی از دانش یاری دانشکده حقوق دانشگاه تهران استعفا کرد و در دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی در سمت معاونت دانشکده مشغول به کار شد. از سال ‌56 تا 59 نیز سمت ریاست دانشکده را عهده دار بود. دکتر

معتمدنژاد در حال حاضر استاد تمام وقت دانشکده‌ علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی و در آستانه بازنشتگی قرار دارد.

معتمدنژاد در تشکیل و عضویت انجمن­های مختلف از قبیل انجمن دفاع از آزادی مطبوعات، انجمن بین­المللی تحقیق در ارتباطات جمعی، انجمن بین­المللی حقوق فضا، انستیتوی بین­المللی ارتباطات، انجمن فرانسوی علوم ارتباطات و اطلاعات نقش عمده داشته است.

معتمدنژاد بیش از 70 مقاله علمی به مجامع بین المللی و یا مجلات ارائه داده و یا خود در تشکیل سمینارها و کنفرانس های علمی نقش مهمی داشته است. دکتر

معتمدنژاد در سال تحصیلی 74 ـ 73 به عنوان استاد نمونه‌ دانشگاه­های کشور از دست ریاست جمهوری وقت لوح تقدیر دریافت کرده است. هم چنین در سال 1384 و بر اساس مصوبه‌ هیات دولت نشان درجه یک دانش را از دستان رییس‌جمهوری وقت دریافت نمود.

کاظم معتمدنژاد علاوه بر ارایه مقالات متعدد علمی پژوهشی به مجامع بین المللی و مجلات داخلی و خارجی، تاکنون 29 عنوان کتاب نگاشته است.

 

 

دکتر غلامحسین شکوهی، پدر علم تعلیم و تربیت ایران  

دکتر غلامحسین شکوهی پدر علم تعلیم و تربیت ایران و وزیر آموزش و پرورش کابینه مهندس مهدی بازرگان در چهارم تیرماه ۱۳۰۵ در شهر خوسف از توابع استان خراسان جنوبی متولد شد.

شکوهی سال ۱۳۱۱ به مدرسه­ای در خوسف، محل تولدش رفت. مدرسه­ای که به نام عارف و شاعر معروف، ابن حسام خوسفی نام گرفته بود.

غلامحسین شکوهی در سال ۱۳۲۳ با رتبه ممتاز از دانشسرای بیرجند فارغ التحصیل شد و به روستای خود خوسف بیرجند بازگشت تا آموزش رسمی کودکان هم دیاری خود را آغاز کند.

پس از دو ماه به زاهدان منتقل شد، اما به دلیل بیماری مادر به آنجا نرفت، به روستای گل منتقل شد و پس از چهار ماه دوباره به خوسف بازگشت.

شکوهی در سال­های ۱۳۲۳ تا ۱۳۲۸ با قانون کفالت مادر از خدمت سربازی معاف شد، اما با فوت ناگهانی مادر در سال ۱۳۲۸ به سربازی اعزام شد و پس از طی دوره دانشکده افسری، بقیه خدمت را با درجه افسری در اصفهان به پایان رساند.

وی پس از سربازی به بیرجند بازگشت و تا سال ۱۳۳۲ در دبیرستان­های بیرجند به تدریس پرداخت.

شکوهی عطش آموختن داشت و این میل به دانش­اندوزی بود که او را به تهران کشاند تا در رشته ادبیات فارسی دانشسرای عالی تحصیل خود را ادامه دهد.

او در سال ۱۳۳۵ با رتبه اول فارغ التحصیل شد؛ امتیازی که مجوز اعزام او را به سوئیس فراهم کرد. سفری که دستاورد آن نه تنها مدرک دکترا بود، بلکه فرصت درک محضر استادانی چون "پیاژه" و "دوتران" را فراهم کرد. در سال ۱۳۴۰ بود که شکوهی در رشته علوم تربیتی از دانشگاه ژنو فارغ التحصیل شد.

وی در سال ۱۳۴۱ پس از بازگشت از ژنو، در وزارت فرهنگ آن زمان در دفتر مطالعات تربیتی که بعد به اداره کل مطالعات و برنامه­ها تغییر نام یافت مشغول به کار شد و به تدریج در دانشکده علوم تربیتی دانشگاه تهران، تربیت معلم ورامین و دانشگاه فردوسی مشهد تدریس در حوزه­های آموخته­اش را آغاز کرد.

شکوهی در سال ۱۳۴۵ با عنوان استادیار به دانشکده علوم تربیتی دانشگاه تهران منتقل شد جایی که علاوه بر ۲۷ سال تدریس موفق و سازنده، سال­هایی را به کارهای اجرایی از جمله مدیریت گروه و ریاست دانشکده علوم تربیتی پرداخت.

وی همچنین نخستین وزیر آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران است.

شکوهی از نظریه­ پردازان طراز اول کشور در زمینه مسائل تعلیم و تربیت است. تجربه طولانی شصت ساله معلمی را نیز پشتوانه خود دارد.

شکوهی علاوه بر تدریس، به تحقیق و تألیف و ترجمه آثار مهمی در حوزه تعلیم و تربیت پرداخته است. از آن جمله است: روش آموختن حساب و هندسه، تعلیم و تربیت و مراحل آن (که این کتاب تألیف امانوئل کانت، فیلسوف و نظریه پرداز صاحبنام آلمانی است که توسط شکوهی دو بار به فارسی ترجمه شده است)، مبانی و اصول آموزش و پرورش، مربیان بزرگ(تألیف ژان شاتو، استاد روانشناسی و تعلیم و تربیت دانشگاه بردو) همچنین شکوهی تاکنون بیش از شصت مقاله علمی در نشریات دانشکده علوم تربیتی فصلنامه­های تعلیم و تربیت مجله روانشناسی و برخی نشریات تخصصی به چاپ رسانده است.

غلامحسین شکوهی در دومین همایش چهره­های ماندگار به عنوان چهره ماندگار علم تعلیم و تربیت ایران مورد تجلیل قرار گرفت. انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی کتاب زندگی­نامه و خدمات علمی و فرهنگی دکتر غلامحسین شکوهی را در سال ۸۶ به ویراستاری و منتشر کرده است.

 

 

دکتر مهدی بلالی مود، پدر علم سم شناسی ایران 

مهدی بلالی مود در 15 شهریور 1321 شمسی در مود بیرجند پا به عرصه وجود نهاد. تحصیلات ابتدائی را در مود و زاهدان و متوسطه را در دبیرستان شوکتی بیرجند (خرداد ماه 1340) به پایان رسانید.

تحصیلات دانشگاهی را ابتدا در رشته شیمی و سپس در دانشکده پزشکی دانشگاه تهران آغاز نمود و در خرداد 1343 به اخذ لیسانس شیمی و در خرداد 1349 به دریافت دکتری پزشکی نائل آمد.

در سال 1351به سمت مربی پزشکی قانونی و مسمومین دانشکده پزشکی مشهد استخدام و مشغول به کار گردید.

پروفسور بلالی در سال 1354به سمت استادیاری و سرپرستی بخش مسمومین بیمارستان امام رضا (ع) منصوب شد و طی سال­های 1355 تا 1357 مدیریت امور آموزشی دانشکده پزشکی مشهد را نیز عهده­دار بود.

وی در تیرماه 1357 جهت گذرانیدن دوره تخصصی سم شناسی بالینی در دانشکده پزشکی دانشگاه ادینبورگ عازم بریتانیا شد.

نامبرده درکوتاه­ترین زمان ممکن، به اخذ دکتری تخصصی با درجه ممتاز در رشته فارماکولوژی و سم شناسی بالینی نائل آمد (تیرماه 1360)، پس از دریافت تخصص درمان شناسی و فوق تخصص مسمومیت­ها، در مرداد ماه همان سال با عنوان استادیار دانشکده پزشکی دانشگاه ادینبورک استخدام و در مرکز درمان­شناسی و درمان مسمومین بیمارستان سلطنتی ادینبورگ مشغول به کار گردید.

پروفسور بلالی در دی ماه 1360 با عشق خدمت به وطن و در شرایط جنگی به مشهد بازگشت و با سمت استادیار و سرپرست بخش مسمومین بیمارستان امام رضا (ع)، وابسته به دانشکده پزشکی دانشگاه مشهد مشغول به کار شد.

در اردیبهشت 1364 به سمت دانشیاری و در مهر ماه 1370 به مقام استادی گروه آموزشی بیماریهای داخلی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد ارتقاء یافت.

پروفسور مهدی بلالی در تاسیس دانشکده علوم پزشکی بیرجند مشارکت داشته و از سال 1367 به عنوان عضو هیات امنای این دانشکده در مشهد همکاری نموده است. نامبرده از سال 1382 سردبیری مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند را عهده­دار است.

وی صاحب تالیفات و انتشارات متعدد در زمینه­های شیمی، سم شناسی پزشکی، ‌درمان شناسی و مسمومیت­ها شامل 21 کتاب و منوگراف(تک نگار) به زبان­های فارسی و انگلیسی، 90 مقاله علمی در نشریات پزشکی و مجلات علمی داخلی و خارجی و 212 خلاصه مقاله در کنگره­های علمی و کنفرانس­های پزشکی کشور و بین المللی به زبان­های فارسی، انگلیسی و فرانسه است.

 

 

دکتر بدیع الزمان فروزان فر، استاد بزرگ ادبیات فارسی 

محمدحسین بشرویه ­ای معروف به بدیع‏الزمان فروزان­فر فرزند آقا شیخ علی بشرویه­‌ای در سال ۱۲۷۶ هجری شمسی در بشرویه از توابع استان خراسان جنوبی زاده شد.

مقدمات علوم را در زادگاه خود آموخت و آنگاه راهی مشهد شد و از محضر استادان ادب حوزه خراسان هم چون ادیب نیشابوری بهره برد. حدود سال ۱۳۰۰ به تهران رفت و تحصیلات خود را در مدرسه سپهسالار ادامه داد و چندی حجره­ ای در مسجد سپهسالار داشت.

در جوانی در همان مدرسه به تدریس پرداخت و چندی بعد در سال ۱۳۰۵ به سمت معلمی دارالفنون و دارالمعلمین عالی منصوب شد. در سال ۱۳۱۳ به معاونت دانشکده معقول و منقول (الهیات) منصوب شد.

در سال ۱۳۱۴ هیئت ممیزه دانشگاه تهران مرکب از نصرالله تقوی، علی‌ اکبر دهخدا و ولی‌الله نصر تألیف ارزنده او به نام "تحقیق در زندگانی مولانا جلال ‌الدین بلخی" را ارزیابی و به او گواهی­نامه دکتری اعطا کرد.

به استناد این گواهی­نامه در همان سال به سمت استادی دانش سرای عالی و دانشکده­های ادبیات و معقول و منقول منصوب شد. در سال ۱۳۲۳ بر اساس رای شورای استادان به ریاست دانشکده معقول و منقول برگزیده شد و تا سال ۱۳۴۶ در این سمت باقی بود.

وی از ابتدای تاسیس دوره دکتری ادبیات فارسی در دانشگاه تهران، تدریس در دوره دکتری را به عهده گرفت و برنامه این دوره را پایه­‌گذاری کرد. فروزان فر استاد و راهنمای جمعی از دانشجویان مبرز دوره دکتری در دانشکده­های ادبیات و الهیات بود که بعدها استادان برجسته ادب پارسی و مطالعات فرهنگ ایران شدند.

فروزان­فر در سال ۱۳۴۶ از استادی دانشگاه بازنشسته شد، اما همکاری خود را در تدریس در دوره دکتری ادبیات فارسی تا روزهای پایانی عمر ادامه داد. در همین زمان عضویت مجلس سنا را یافت. مدتی نیز ریاست کتابخانه سلطنتی را نیز به عهده گرفت. بدیع‌ الزمان فروزانفر در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۴۹ بر اثر سکته قلبی در ۷۳ سالگی درگذشت.

دکتر محمد اسماعیل رضوانی، پدر تاریخ معاصر ایران 

محمد اسماعیل رضوانی فرزند جعفر، در 10 اردبیهشت 1300 در قریة خراشاد (24 کیلومتری شمال بیرجند) بدنیا آمد. پس از آنکه تحصیلات خود را به پایان رساند به استخدام وزارت فرهنگ در آمد و به کار تدریس در مدارس بیرجند پرداخت.

 رضوانی بعد از آنکه به تهران آمد به تحصیلات خود ادامه داد و توانست دورة لیسانس، فوق لیسانس و دکترا را طی کند.

وی مدتها در دانشگاه ملی و دانشگاه تهران به تدریس مشغول بود و پس از آنکه در سال 1358 بازنشسته شد، تا پایان عمر به تحقیق و پژوهش در زمینة تاریخ ایران پرداخت. محمد اسماعیل رضوانی سرانجام در 5 فروردین 1375 در تهران فوت نمود.

تنوع تألیفات و مقالات استاد رضوانی زیاد است که به می توان به: زمینی که روی آن زندگی می کنیم، انقلاب مشروطیت ایران، اعلان­ها و اعلامیه­های دوره قاجار، تبلیغات نامه تنسر با همکاری مجتبی مینوی، کتاب درسی تاریخ سیاسی ایران برای دانشجویان دانشکده افسری و ... اشاره کرد.

رضوانی در دوران حیات خدمات شایانی در ارتقاء دانش مطبوعاتی روزنامه‏ نگاران انجام داد و از سال 48 تا واپسین سال‏های عمر خود به نگارش جزوه­‏های درسی تاریخ مطبوعات ایران همت گماشت و با نشریاتی چون آینده، راهنمای کتاب، بررسی­‏های تاریخی، یغما، گنجینه اسناد، مجله دانشکده ادبیات، کیهان فرهنگی، بندر و دریا و… همکاری می کرد و مقدمه­ای نیز بر بسیاری از آثار چون شاه اسماعیل اول و جنگ چالدران, پژوهش هاشم حجازی ‏فر، لوایح شیخ فضل ‏الله نوری، نشر تاریخ ایران، تاریخ مطبوعات کرمان و… نوشت.

 

 

علامه سید غلامرضا سعیدی، اسلام شناس و متفکر برجسته 

استاد سید غلامرضا سعیدی که در سال 1314 ه ق؛ مطابق با 1276 ه. ش (5) در روستای نوزادِ مؤمن ­آباد بیرجند به دنیا آمد و تحصیلات خویش را در زادگاه و شهر بیرجند سپری کرد و به قول خود "از سال 1320 ش یکسره تهرانی شد".

پس از سال­های 1320 ه. ش در صحنه فرهنگ ایران به طور محسوسی ظهور می‏یابد. و با تألیف آثار ارزنده خوب می‏درخشد. حتی آثارش در کشور الجزایر ترجمه شده و در روند مبارزات مردم الجزایر تأثیر بسیار بر جای می‏گذارد. آثارش در افغانستان نیز طرفداران زیادی پیدا می‏کند.