معرفی و اهداف

تاریخ تاسیس: 1399/07/02

مقدمه:

کشور ایران از لحاظ بارندگی در منطقه خشک و نیمه خشک قرار گرفته و بنابراین اختلاف دمای هوا در نقاط مختلف از جمله استان خراسان جنوبی زیاد است. واژه تنش های محیطی به سلسله تغییرات محیط طبیعی دام و طیور اطلاق می شود که حیوان در برابر آن توانایی تطابق نداشته و با کاهش عملکرد تولید، رشد، تولید مثل و توانایی سیستم ایمنی و سلامت روبرو می شود. تنش های گرمایی در مناطق مختلف دنیا بسته به شرایط اقلیمی و جغرافیایی، نوع پوشش گیاهی و مقاومت دام های بومی و انواع رایج پرورش دام معانی متفاوتی دارد. تنش در مناطق گرمسیر به وضعیتی گفته می¬شود که دمای محیط به مدت طولانی بالا باقی بماند. در حالی که در مناطق معتدل بالا بودن دما برای مدت کوتاه باعث بروز مشکلات جدی ناشی از تنش گرمایی می¬شود، اما به طور کلی می¬توان گفت که هرگاه دمای محیط به بیش از 25 درجه سانتیگراد برسد باعث ایجاد تنش گرمایی در دام می¬گردد.

تنش به عدم توانایی یک حیوان برای تطابق با محیط نیز گفته می¬شود. به طوری¬که حیوان نتواند در یک یا چند زمینه به توانایی¬های ذاتی ژنتیکی خود شامل میزان رشد، تولید شیر، مقاومت به بیماری¬ها و باروری برسد. برخی از محققان معتقدند، تنش یک پاسخ بیولوژیکی در شرایطی است که هموستازی بدن تهدید شود. گرما و رطوبت در تابستان یکی از مهم¬ترین عوامل استرس¬زا در دام و طیور است. این پدیده در شرایطی به عنوان یک خطر در نظر گرفته می¬شود که دما به طور ناگهانی افزایش یابد، در نتیجه حیوان نمی¬تواند با این شرایط سازگاری پیدا کند. تنش¬های مختلف از جمله تنش گرمایی با تولید بیش از حد رادیکال¬های آزاد ظرفیت سیستم¬های آنتی¬اکسیدانی را خنثی می¬کنند و باعث اختلال در تعادل آنتی اکسیدان – پرواکسیدان می¬شوند. پراکسیداسیون لیپید¬ها باعث آسیب رساندن به لیپید¬های غیر اشباع در غشای سلول، اسید آمینه پروتئین¬ها و نوکلئوتید¬ها می¬شود. بنابراین با اختلال در یکپارچگی سلول و غشای سلول، عملکرد تولید و تولید مثل حیوان کاهش می¬یابد. تنش گرمایی وضعیت ایمنی حیوانات را به خطر انداخته و باعث می¬شود ابتلا به بیماری در دام وطیور افزایش یابد. سیگنال¬های استرس در محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال عمل کرده و با آزاد سازی گلوکوکورتیکوئید¬ها از غده آدرنال و دیگر هورمون¬هایی که اثرات فیزیولوژیکی مشابه دارند، باعث تغییر پاسخ ایمنی در دام می¬شوند. علاوه بر این، هورمون¬های استرس نیز باعث آزاد شدن سیتوکین¬های التهابی شده که به عنوان شاخص¬هایی برای بررسی پاسخ ایمنی در دام استفاده می¬شود.

نشخوارکنندگان نقش مهمی در تأمین معیشت پرورش¬دهندگان دارند. از این میان بز به علت مقاومت شدید به بیماری، قدرت چرای بالا، ضریب تبدیل پایین خوراک و تحمل به خشکی با شرایط محیطی مختلف سازگار شده و به خوبی رشد می¬کند. نژاد های بومی مقاومت بالایی در برابر حرارت و بیماری دارند، که به آن¬ها برای مقابله با شرایط سخت محیطی کمک می¬کند. گاو های شیری نسبت به سایر حیوانات مزرعه به دلیل گرمای متابولیکی بالا و مساحت سطح پایین نسبت به تنش گرمایی حساس¬تر¬اند. بنا براین سنتز نژاد های مقاوم بومی و تجاری سازی آنها از اهداف پژوهش های تنش های محیطی در استان های درگیر با تنش محیطی خواهد بود.

همچنین یافتن راهکار های تغذیه ای با استفاده از گیاهان دارویی و اصلاح روش های مدیریت و پرورش دام در بهبود تولیدات دام و طیور از لحاظ کمی و کیفی از جمله اهداف پژوهشی است که موضوع کاری گروه پژوهشی تنش های محیطی در علوم دامی را شکل می دهد.

اهداف پیش بینی شده:

گروه پژوهشی تنش های محیطی در علوم دامی با هدف انجام و ارائه پژوهش­های کاربردی برای مقابله با تنش های محیطی در دامپروری و افزایش سطح عملکرد دام در شرایط اقلیمی نامساعد تاسیس می شود. اهداف گروه شامل موارد زیر می­باشد.

1-انجام پژوهش های کاربردی در جهت مدیریت جامع تنش های محیطی در حوزه دام های پرورشی

2-ترویج و آموزش یافته های پژوهش های انجام شده در زمینه تنش های محیطی

3-کمک در تنظیم برنامه های توسعه ملی و استانی با رویکرد « سازگاری با تنش های محیطی و پدافند غیر عامل»

4-کمک به حل مسائل و مشکلات ناشی از خشکسالی استان در حوزه دامپروری

5-همکاری با مراکز آموزش عالی، موسسات پژوهشی و سازمان های اجرایی در زمینه های فوق الذکر 

6-آموزش و مشاوره دانشجویان دوره های تحصیلات تکمیلی در زمینه تحولات علمی جدید و روش های نوین و ارتقای سطح تحقیقات دانشجویان دوره های تحصیلات تکمیلی 

7-کنترل و کاهش اثرات تنش های محیطی و پیشنهاد اصلاح سیاست‌های بخش‌های اجرایی و پژوهشی کشاورزی و دامپروری بر اساس یافته‌های تحقیقاتی

8-بررسی برنامه های سازگاری با تغییر اقلیم در استان و اثرات آن بر جمعیت دامی، پوشش گیاهی، منابع آب، علوفه و منابع طبیعی و اقتصاد جوامع روستایی

9-ارائه راه‌کارهای مناسب در زمینه کاهش اثرات تنش های محیطی درجهت حفظ روند تولیدات دامی کشاورزی و حفظ و توسعه منابع طبیعی و جمعیت روستایی مرزنشین به سازمانهای اجرایی

10-ایجاد بانک اطلاعات گیاهان مقاوم و متحمل به خشکی و کم آبی و شوری به عنوان خوراک دام

11-تعیین روش های شناسایی، استحصال و ذخیره سازی آب باران و آبهای غیرمتعارف برای استفاده در شرایط خشکسالی و تنش های محیطی

12-تولید ارقام مقاوم به خشکی و شوری در کشاورزی و منابع طبیعی و تولید و بومی سازی علوفه دام

13-تعیین الگوی کشت، نوع کشت و سطح کشت علوفه محصولات منطقه متناسب با شرایط خشکسالی و گرما

14-ارتباط با سازمان مدیریت بحران برای مقابله با تبعات خشکسالی منطقه و ارائه راهکارهای منطقی و عملی

15- شناسایی گیاهان سمی منطقه در شرایط خشکسالی و ایجاد کمیته پیشگیری از مسمومیت دام های اهلی با تعریف روش های استاندارد کمک‌های اولیه

16-تشکیل کمیته های مبارزه با بیوتروریسم و تنش های محیطی با همکاری اداره کل دامپزشکی استان

17- تشکیل کمیته صنعت و دانشگاه

18- تشکیل پژوهشکده خشکسالی، تغییر اقلیم و تنش های محیطی در کشاورزی و دامپروری با همکاری سایر گروه های پژوهشی همسو در دانشگاه بیرجند

19-تشکیل قطب علمی تنش های محیطی در علوم دامی

20-تشکیل کمیته به نژادی، تعیین الگوی پرورش و مدیریت ذخایر ژنتیکی بومی در شرایط تنش های محیطی به کمک نهاد های حاکمیتی

21-برگزاری سمپوزیوم ها، همایش و کارگاه های مرتبط با تنش های محیطی در علوم دامی

22- اجرای طرح های پژوهشی در خصوص تامین و جایگزینی نهاده های دامی در شرایط خشکسالی و تنش محیطی با گرایش به اقتصاد مقاومتی